Ûsivê Beko Writer and poet was born in 1909 in the village of Qûçê in mdirê, Surmeli.at the same time, as a child, he lost his parents and became an orphan due to the conditions of World War II in one of the territories of the Soviet Union.
he completed his secondary education in Yerevan.In 1929 he continued his university studies in Leningrad in the field of language. From 1933 to 1935 he served in the Kurdish army.
Although his job was in the judiciary and legal affairs, he considered paying attention to Kurdish literature to take precedence over other matters.
he entered literature late and died on October 4, 1969 at the age of sixty, but left a number of books.in his poems and stories, he followed realism and naturalism
Some of his published works:
"Hisreta min" (1963
"Mêvanê Royê" (1966
"Efrandinêd teze" (1969
"Payîz" (1971
"Berxvan" (1978
the following are examples of the beginning lines of his short stories in one of the Kurdish dialects:
“E’mir da xort nêçîrvanê zeriya ne. Lê ya me usa nîbû. Qey ez nêçîra wê bûm, lê ew nêçîrvan. Kafira min, ez kiribûm nêçîra xwe, lê ne dikuşt, ne jî saxe-sax dihîşt.
Her dûrva tîrê huba dilê xwe berî dilê min dida.
Nêçîrvan raw, nêçîra xwe dikin, nêçîr jî gulla wan yanê cî bi cî têne kuştinê yan birîndar dibin.
Lê nêçîrvana min başqe bû. Gava rastî min dihat ne nêzîk dibû, ne jî min ra xeber dida. Her li min dinihêrî, şîrin dikenya, derbaz dibû, diçû.
Gava ez ji êşa dil hildikişyam li ser zinarekî rûdiniştim û bi zelûlî distira, ew ê hevalara digot: “bextê we me, bihêlin ez bibhêm…”
Bêrhema min bona nefsa dilê min bûbû zozan, ez jî zozanvanê wê. Lê tobe be min ne nûbara wê kerem kir, ne jî bi hisretî serê xwe danî li ser bilindaya zozana wê ye hijmekar….
Belê ez nêçîr bûm, ew nêçîrvan. Kafira min, ez kiribûm nêçîra xwe, lê ne dikuşt, ne saxe-sax digirt…” (Ûsive Beko,1978: 21)
||||||||||||||||||||||||
“Ji gund dûr, cîkî talde, kevirekî mezin hebû. Du rêçê zirav dibirin berbi wî. Ew kevir bona huba dilê minî neseqirî, qey hevalê amin bû; çar û star. Ez û ew rex wî kevirî rastî hevdu dihatin. Herkê wê rojê em gere rastî hev bihatana, min pêjgîr serê xwe girê dida. Nîşana wê jî gava wê bihata gere dêrê xwe yî sor xwe kira. Lê wê kîjan de’nî bihata şe’ra spî yanê ya gevez dida serê xwe. Ya spî razîbûna rojê bû, ya gevez jî nîşana berîêvarê. Min şe’ra wê ye gevez gele hiz dikir.
Em ber wî kevirî aqasî rastî hev hatibûn ku du tangava rêç vebibûn; yek ya çûyin-hatina wê, yek jî ya min. Wan her du rêça dilê me kiribûn yek. Hemû kevir jî bibû sur û şe’dê evîntiya me.
Carekê ew ê dêrê xwe yî sor xwe kiribû, lê şereke din serê xwe girêdabû. Ez metel mam; razîbûna wê hebû, lê de’nê hatina wê kivş nîn bû. Wê rojê heta şeva dereng hîvya wê mam, nehat. Rojtira din jî dîsa usa. Ew çend rojê min bûn, min pêjgîr serê xwe girê dida, ji serîkî gund diçûme serê dinê. Ew ê jî miqîm dêrê sor xwe dikir û şe’reke din girê dida… Xwestina wê hebû lê mecal nedidît.
Pey çend roja ew ê dêrekî teze xwe kir. Ew nîşan kiribûn.
Bona xweykirina rêça dilê me, rojê çend cara wan rêçara diçûm, dihatim ku ew rêç pozmîş nebûna. Ne rex wî kevirî her du rêç dibûne rêçek, dibûne dilek.”(Ûsive Beko, 1978:38)
||||||||||||||||||||||||||
“Filankes, min bihîstye ji min xeydiyî. Xwedêgiravî ez naxwazim te ra xeber dim. Te hiz nakim. Gava te divînim, berê xwe diguhêrim.
Nizanim ez evda Xwedê çawa te bidme bawerkirinê wekî qasî Xecê ez ji te hiz dikim. Lê bêîlac im. Qûl û dîlê bav û birê xwe me.
Birîna dilê min kûr e. Bê dû-derman e. Newêrim rastî te bêm, gilîê xwe bêjim. Bav û birê min gurê har in. Tu nizanî ewana çi tînine serê min.
Min bihîstiye ji min xeyîdiyî. Ne axir tu nizanî çi kilît danîne ser zar-zimanê min. Qey pê zincîrê lingê min girêdane. Heta siya min jî bûye qerewilê min.
Ji destî nav-namûsa bav û birê xwe ketime nava êgir. Alîkî tu cegera min diperitînî, dişewetînî, alîê dinê bav û birê min.
Ez bixwe jî nizanim, gelo ezê nava vî agirî da kengê temam bişewitim… Lê dîsa gunê min te tê.
Çe’vê kurê Qadir li ser min e. Xeberdana qelenê giran ketîye ortê.
Riya orta dilê min û te da niha tijî kevir, kuçik in. Ji gundê cînar jî yekî gilî avîtîye li ber guhê bav û birê min. Wê rojê jî berdêlî hatibûn bona kurê Cezo…
Filankes, qurba, min bihîstîye tu ji min xeyîdiyî.”(Ûsive Beko, 1978: 95)
|||||||||||||||||||||||||||
“Kafir bî! Dibe tu dixwazî aqlê serê min temam ji min bistînî, çola kevim?
Niha xezal karê xwe va razane. Kulîlkê bînxwaş bin şingîna bayê zirav, qey hev radimûsin. Kanî bi xule-xul ber bi hemêza hev dibezin.
Bêxwedê! Lê çi li te qewimiye wekî ne tu bi xwe rehet dibî û ne jî rehetiyê didî min?
Gelo wexta temamiya rojê bona te difikirim, heyra te me, têra te nake? Lê çî te rehetiya min e şevê ketîye wekî hetanî berbangê bilûrê dixî?
Axir çi firqî heye, gelo ez axîna dilê te dibihêm yanê dengê bilûrlêxistina te? Ne her ez zanim me’na şewata dilê te? Dibe tu dixwazî şev û rojê Xwedê têkî yek?
De eger dixwazî ji şewata dilê min û te çola kevim, tu şevê jî bilûrê xe, hetanî ez kûvî bim û bême bal te. Lê bizanibe, wî çaxî, ez ê yeke dîn bim.
Kafir bî! Dibê tu dixwazî aqilê serê min temam ji min bistînî, çola kevim.” (Ûsive Beko, 1978:94)
|||||||||||||||||||||||||
“Qîza bengî bi kilama nazê xwe ji lawikê xwe dikir, digot:
Gede, lawiko, kulmalo, te çira zozanê me çêrandîye. Dixwazim me’nya kulîlka bême bal te, ramûsanekê li min kerem kî, lê nava mêrg û çîmena kulîlk nemane.
Gede qurba, te çira pincara zozanê me çêrandîye? Dixwazim me’na pincara bême bal te, lê xelq dibêje, wan dera tu pincar nemane.
Lawkê min razaye. Dikim ji derdê vî dilî ramûsanekê jê kerem kim, lê tirsim razana wî ye sê şeva ez heram kim.
Lawkê min, yekî bejnbilind e, navmilfire, sûretê sor î gilover e.
Dikim herim pezê wî bidme bêrî, newêrim. Xelqê bêje kurê jinabiya ye.
Qîza bengî bi kilama nazê xwe ji lawikê xwe dikir.”(Ûsive Beko, 1978:90)
||||||||||||||||||||||||
De zû were
“Te’va êvarê, pê lingê ewrê nazik mîna şe’rê xas, dêmê xwe pêçaye, bi nazedar, hêdî hêdî diçe ava. Lê tu guliyê xwe ye hûr va mijûlî.
Te’v carna dêmê xwe yî narîn, temam vedike. Tê bêjî qey te’biyeta bedewe dewlemend ra dibêje; “Dema xatrê te!”
Te’vê tîrinca xwe mînanî gurzê derziya reşandiye li ser tepê çiya û berfa wî ye çîleqerqaş diçirûsîne. Lê tu çevêd xwe kil didî.
Qîz û bûk cêr li ser mila, mîna werdeka, qelfe-qelfe ber bi kanîê dimeşin, vedgerin zomê.
Zozanvan, her yek xebatekê va mijûl e. Şirîtê kona dişidînin, berxa dikine koza, şîrê dotî li ser tendûra germ dikin. Lê tu ketî pey rêzkirina gustîlka, bazina, morî-mircan û qerefîla xwe yî donzdeh perî.
Şivan dûrva bi dilê tijî distirên û bilûrê dixin. Şewata dila didine der.
Kaniyê revok lez dikişin, zû bighîjine arana, hela te’rî neketiye erdê. Lê tu kembera zîve zêrkildayî pişta xwe ye zirav dialînî.
Te’va gilover pê perda te’rî çevê dinyaê girtiye wekî tu kes sura dilê evînê cahil nevîne. Te’biyet bin perda şevê, xemlê xwe ye rojê diguhêre ku hîvê ra bikevne nava kêf û heneka…
Lê tu hê xemla xwe va mijûl î.
Hîva zer xwe pêçaye nava perda te’rî, qey kirasê xwe yî şevê xwe kirîye. Serê xwe danîye li ser tepa çiyê. Dêmê xwe yî bedew vekirîye, bûye şemdan û bûye temaşeçiya cahilêd evîn. Tu jî temaşeçiya te’biyetê yî.
Gidî, tu çira îro usa bêrehm î. De zû were. Ne axir, dilê min westîya, çevê min qerimîn.
Wa cahil yeko-yek xewle dibin, ber bi axilê jêrîn dilezînin.
Lê tu hê kivş nabî.” (Ûsive Beko, 1978: 90)
||||||||||||||||||||||
Ew ê pê kulîlkê suretê min xist
Ew ê timê te’n li min dixist, wekî ez dil kevirim, bêre’m im û emrê xwe da tu tiştî hiznakim. Min çiqas dixwest wê bidime bawerkirinê wekî ez usa nînim, tu tişt jê dernediket.
Ew ser nêta xwe bû. Min jî carê meselek danî ortê ku bidime bawerkirinê, wekî ez usa nînim.
Min digotê: “Dînê, qey dotina pez, gava berx û mî, kalîna şîrinva ber bi hevdu dibezin, ez hijmekar dimînim. Gava carna hevdu nabînin, merî tirê kar, berx, bizin û mî digrîn û bi girî hev digerin. Ji wê yekê ez gelekî ber xwe dikevim.
-Nayê kivşê, wekî tu yekî usa nî. Bawer nakim,- ewê digot.
-Êtîmê, ne gava zaro çivîka, kew û kevotka digirin yanê dikujin, hêlîna wana dişihitînin, gunê min usa wana tê. Lê-lê me ecêbê giran bînime serê wan.
-Tu e’mir da tu tiştê bedew hiznakî,- ewê got.
-Ne gava dengê kilamê dilşewat û miqamê bilûrêye şîrin dibihêm, lê-lê me xwe bavêjme hemêza dengbêj û bilûrvan?
-Lê çima xwe eyan nakî?
Min go: -Dînê tu ne dengbêjî ne jî bilûrvan.
-Tu nikarî,- ewê got,- min femnakî…
-Hela destê xwe bide ser dilê min, binihêre çawa zû-zû dikute. Min tirê wê gavê dewsa min ew te ra xeber dide.
Ew bin lêva va şîrin keniya. Kulîlkek çinî, pê wê nazik sûretê min xist.
-Êşiya? Bîne ramûsim wê derbaz be.
-Ê, ew çi ye, çi bêşîne?
-Lê te şewata dil jî texmîn nekir.
-Na, min texmîn nekir.
-Dil û cegerê te tune.
Min xwe ker kir lê ew ê kesekere kûr rahîşt. Çevêd min nihêrî û nişke va ez ramûsam. Min ji çevê xwe bawer nekir. Ez deqekê zûr bûm, wê dinhêrî.
Ew ji kirina xwe soro-moro bû. Ez cahilê nezan her wê deqê, derheqa şîrinaya hubê da pê hesyam. Ji wê ramûsana wê ye narîn e bikir agir, alav, şewat û şîrinayî kete dilê min.
Min gotê: “Ez melûlê te zeriyê, niha te fem dikim…”
Ji wê rojê ez dilê xwe da bûme yek kûvî. Huba wê şev û roj rehetîyê nade min. (Ûsivê Beko, 1978:23)
|||||||||||||||||||||||
Kevirê sura dilê me
Nava rojê da min du de’na kerîyê pêz dianî bêrîyê. Xweyê wana dihatin, vediqetandin, dibirin.
Zingîna beroş û elba, qalme qalma meriya, kalîna miya, mikkîna bizina bû. Teyê bigota ewana tev zimanê hev fem dikin. Hev ra xeber didin. Li hev hêrs dibin yanê ber dilê hev da tên. Ez jî ketibûm telde, heyr-hijmekar çûyîn-hatina wê dinihêrî.
Min kerîyê pêz kêleka axilê bavê wê ra dianî bêrîyê û dibir li ku kevirekî mezin hebû.
Ew ê teherekî mecal xwe ra didît, dihat kêleka min ra derbaz dibû yanê min ew bi çevê xwe dida serwextkirinê wekî rex kevirê mezin em rastî hev bên.
Wextê ez bînteng dibûm, ew kevir ber dilê min dibû mînanî zîyaretekê.
Pey dotina pêz ra fesal nêzîkî kevirê sura dilê me dibûm. Tiştek dadanî wir, dûr diketim. Ewê jî xût wî cûreyî dikir.
Ewê carna dezmalek, sêvek, hurmîk yanê titûn û kaxizê cixarê, herneyse çi ku ji destê wê bihata dida ber wî kevirî ku ez hildim. Min jî alîyê xwe da neynik, morî, sedef, benîşt, çerez dadanî wir.
Ew kevir me ra bibû be’sbir, star û qey bêjî bext û mirazê me digîhande hev û bona me ji meriya amintir bû. (Ûsive Beko, 1978:18)
//////////////////////
Sources:
Nivîskarêd Kurdaye Sovêtîê, Neşirxana 1ê Îdara Haypolîgrafhratê, Êrêvan 1957.
Lîtêratûra, Bona Dersxana 5-6a, Neşîreta Lûys, Êrêvan 1970.
Eskerê Boyîk; Çanda Kurdên Sovêtê, Weşanxaneya Deng, Stenbol 2012.
Antologiya 35 Helbestvan û Nivîskarên Kurd ên Sovyeta Berê, Weşanên Na, Îzmîr, 2014.
Articles and poems by Ûsivê Beko in the newspaper "Rya teze".